No cure, no pay, no way

De VVD wil 'no cure, no pay' invoeren voor advocaten. De PvdA gaat er schoorvoetend in mee. Ze houden daarbij allerlei slagen om de arm. Zo willen ze er eerst mee experimenteren, ook claimen ze geen 'Amerikaanse toestanden' te willen. Dat willen ze waarschijnlijk stiekem wel, maar ze weten dat dat marketing-technisch gevoelig ligt. Ook willen ze het alleen voor civiel-rechtelijke zaken, niet in strafrechtelijke. Dus niet bij moordzaken, wel bij scheidingen, conflicten over arbeid en geld, dat soort dingen.

De reden die de partijen aanvoeren, is dat zij de drempel om naar de rechter te stappen willen verlagen. Dat vind ik een opmerkelijk argument. Ruim een jaar geleden hebben diezelfde partijen het griffierecht verhoogd. En niet een klein beetje; het laagste tarief ging omhoog van 106 euro in 2011 naar 274 euro in 2013! De reden daarvoor destijds was te voorkomen dat teveel mensen de gang naar de rechtszaal maken. Snapt u het nog?

Het daadwerkelijke argument is mij nog niet duidelijk. Maar dat het niets te maken heeft met toegankelijkheid van rechtspraak moge uit bovenstaand duidelijk zijn.

'No cure, no pay' lijkt mij geen goed principe om te hanteren binnen een rechtssysteem. Zo zijn er allereerst praktische bezwaren: wat is de 'cure' bij bijvoorbeeld een echtscheidingszaak? Het enige rechtsgebied waarbij de 'cure' duidelijk is, is die van letselschade. Niet voor niets is juist die tak van 'sport' in de Verenigde Staten tot perverse proporties geëxplodeerd. Het leidt ertoe dat mensen en bedrijven zich tot in het absurde indekken met allerlei voorwaarden en 'disclaimers'. Het leidt ertoe, dat wantrouwen leidend wordt bij transacties. Een maatschappij en economie die op wantrouwen is gebaseerd, is mijns inziens contra-productief.

Mijn belangrijkste bezwaar tegen een 'no cure, no pay' systeem is echter, dat het een ongewenste laag van rechtspraak introduceert. Voordat een zaak in zo'n systeem daadwerkelijk voor de rechter komt, oordeelt immers eerst een advocaat of de zaak voor hem kansrijk (beter gezegd: winstgevend) genoeg is. Dat is rechtspraak die wordt toegepast door belanghebbenden, die dus per definitie partijdig is. Er onstaat, samengevat, een laag van 'pre-rechtspraak' door mensen die daartoe niet bevoegd zijn en die bovendien eigenbelang hebben. Dat druist lijnrecht in tegen wat rechtspraak zou moeten zijn: eerlijk en onpartijdig. Men kan tegenwerpen dat de beslissing om in zee te gaan met een advocaat die op 'no cure, no pay'-basis werkt een vrije keuze is. Dat lijkt op het eerste gezicht een valide argument, maar gaat voorbij aan het feit dat een 'no cure, no pay' systeem fundamenteel oneerlijk is.

Tot slot is er nog dit: een rechter is er om recht te spreken. Omdat er vermeend onrecht is aangedaan. Wanneer je een financiele prikkel introduceert, ondergraaf je dit principe. Advocaten zullen gaan procederen om het procederen. Ze zullen actief op zoek gaan naar 'onrecht', zelf 'onrecht' creeren, en daarmee de boer op gaan, simpelweg omdat er geld mee te verdienen valt. Dat zal uiteindelijk leiden tot een cynische, exploderende rechtsmarkt, die alleen door zichzelf in stand kan worden gehouden - door nog meer schadevergoedingen binnen te harken. Met rechtspraak zoals deze ooit bedoeld was heeft dat niets meer te maken.

'No cure, no pay' is in ons huidige rechtssysteem niet toegestaan. Als het aan mij ligt houden we dat zo.