Sandra

'Erkenning grondrechten mensaap baant de weg voor andere dieren'
bron: Volkskrant

Fascinerende uitspraak. Er wordt in deze uitspraak gesteld dat het dier niet dezelfde rechten en plichten heeft als een mens, maar wel zekere grondrechten. Waar leg je de grens? Van chimpansees is bekend dat ze elkaar soms vermoorden uit schijnbaar geen ander motief dan wreedheid. Zijn zij daar dan voor aansprakelijk, of geldt dan dat zij niet dezelfde rechten en plichten hebben? Ik heb weleens betoogd, dat een dier niet onschuldig kan zijn, omdat het ook niet schuldig kan zijn. Blijft dat zo?

En is het niet opvallend dat, juist nu het met de mensenrechten in de wereld in elk geval niet beter gaat dan enkele decennia terug, getuige de wreedheden die worden begaan, alsmede het afwijzen van grondrechten door groepen als het Vatcaan, IS, Boko Haram, Al Shabaab, getuige de moderne slavernij, die, aangejaagd door het hyperkapitalisme van deze tijd, door grote multinationals zoals Apple en Samsung maar ook grote kledingconcerns, tot norm is verheven, getuige het feit dat, hedendaagse (westerse) regeringen, wederom onder invloed van dat hyperkapitalisme, beetje bij beetje de rechten van de gewone man proberen weg te nemen, denk aan arbeidsrecht, volksgezondheid, privacy, dat juist in die tijd het gezeur of een dier al dan geen persoon is tot een hoogtepunt komt?

Veel korter gezegd: zou het zo kunnen zijn dat als je het gevoel hebt dat je eigen rechten onder druk staan, je je juist dan drukker maakt om die van andere wezens?

De uitspraak over Sandra de orang oetan lijkt in een aantal opzichten nobel. Het is een officiele bevestiging van het sluimerende gevoel dat vrijwel iedereen wel zal kennen: dat dieren eigenlijk niet in gevangenschap horen. Toch verwacht ik, dat deze discussie nog een ingewikkeld en naar ik vrees ongewenst staartje zal krijgen. Want nogal wiedes dat orang-oetans 'cognitieve en emotionele vermogens' hebben; dat wil zeggen, wij kennen hen die toe omdat we gedrag waarnemen dat sterk lijkt op dat van onszelf. Want we kunnen het ze niet vragen. Er zijn talloze diersoorten met die vermogens. Mogen die dan ook niet meer in gevangenschap gehouden worden? Koeien? Katten? Kanaries?

Welke criteria worden er gesteld aan die vermogens? Waar begint 'cognitief' gedrag? Laten we eens googelen: "cognitief: betrekking hebbend op het geheel van adaptieve informatieverwerkingsprocessen waartoe de mens in staat is."

Die definitie is in elk geval niet gehanteerd bij de uitspraak over Sandra de orang oetan. Want zij is geen mens. Blijft volgens deze definitie dus over 'het geheel van adaptieve informatieverwerkingsprocessen'. Dat stelt je voor een kneiter van een probleem. Een plant op de vensterbank groeit naar het licht. Draai je hem om, dan buigt de plant ook om. Daar is dus sprake van een vorm van adaptieve informatieverwerking. Een organisme reageert op zijn omgeving, er is dus altijd sprake van adaptieve informatieverwerking. Er moet dus ergens een grens getrokken worden, en die grens is, denk ik, vrijwel niet te bepalen. Ik denk, dat die grens verder en verder gelegd zal worden; dat wordt in de kop van het artikel ook al gesteld. Eerst mensapen, dan walvissen, dan huisdieren en vee, dan planten, tot we uiteindelijk bij virussen en bacteriën uitkomen.

Mijn instinct zegt, dat het toekennen van menselijke rechten aan dieren eerder voor problemen zal zorgen dan dat het ze zal oplossen. Mijns inziens was het beter geweest als we rechten op laten houden waar ook de soortgrens ophoudt. Dat is geen vrijgeleide om naar believen dieren te mishandelen. Dat is een advies om onszelf, als mens, het leven niet al te onmogelijk te maken. Laten we beginnen eerst onze eigen rechten op orde te krijgen.

Wat onverlet laat, dat het, in ieder geval als gedachtenexperiment, een fascinerende discussie blijft.